قارچ‌های سمی

در طی قرون متمادی، قارچ‌ها به خصوص انواع وحشی و سمی آن موجب ترس و وحشت مردم می‌شدند و راجع به سمّی بودن قارچ‌ها بین مردم افسانه‌ها و داستان‌های زیادی نقل می‌گردید. به عنوان مثال Albert magnus (1280- 1193) سمّی بودن تعدادی از قارچ‌ها را مربوط به فساد قارچ یا روییدن آن مجاور سوراخ مار می‌دانست.

در اکثر موارد مسمومیت ناشی از قارچ سمّی با درد و رنج فوق‌العاده قبل از مرگ همراه بود و به همین دلیل، مصرف قارچ همواره توأم با ترس بود، زیرا به علت شباهت زیاد بین قارچ‌های سمّی و خوراکی در اغلب موارد اشتباه در تشخیص قارچ با مرگ همراه می‌شد. انسان قرن‌ها است که از سمّی بودن قارچ‌ها آگاهی داشته است؛ ولی قارچ برای انسان ارزش ویژه‌ای دارد. بر روی دیوار آرامگاه یکی از فراعنه مصر به نام Amenemhat تصاویری از قارچ‌ها حک گردیده که مربوط به 1450 سال قبل میلاد مسیح می‌باشد. در منابع به جا مانده از دوران روم و یونان باستان مسمومیت‌های ناشی از مصرف قارچ سمّی به ثبت رسیده است. در حدود هزار سال قبل از میلاد مسیح استعمال قارچ‌های خلسه آور در بین اجتماعات مختلف آمریکای متداول بوده است.

از دوران زندگی رومن‌ها (Romains) در مورد مسمومیت‌های قارچی مدارک و شواهد زیادی یافت گردیده که نشانگر این مطلب می‌باشد که آن اقوام نیز مثل ساکنان کنونی ایتالیا به خوردن قارچ بسیار علاقمند بودند. رومن‌ها قارچ را به عنوان مدفوع درختان و زمین تصور می‌کردند؛ ولی با این وجود همانطور که گفته شد، علاقه وافری به خوردن آن داشتند. در آثار Clusius و Paulet به مسمومیت‌های قارچی از جمله کشته شدن زن و سه فرزند Icarius شاعر آتنی در اثر خوردن آمانیت فالوئید اشاره گردیده است. پزشک یونانی Dios Corides اولین کسی است که قارچ‌ها را به دو دسته سمی و خوراکی تقسیم‌بندی نمود. قارچ‌های سمّی همواره در طول تاریخ باعث مرگ عده زیادی از افراد گردیده‌اند؛ به طوری که در سال 1927 تعداد تلفات ناشی از مصرف قارچ سمی در آلمان 35 نفر و در ایتالیا 22 نفر می‌باشد. در کشور ایران با اینکه مصرف قارچ خوراکی زیاد نبوده و به اندازه کشورهای اروپایی نیست؛ ولی با این همه تعداد تلفات ناشی از مصرف قارچ سمّی زیاد می‌باشد؛ به طوری که از اول شهریور 1345 تا آخر آبان همان سال یعنی در عرض سه ماه در دو روستا از رو ستاهای آذربایجان به نام دو برن و قویچه باران 7 نفر و در کل استان آذربایجان 21 نفر در اثر اشتباه در تشخیص قارچ سمّی و خوردن آن تلف گردیده‌اند. تلفات ناشی از مصرف قارچ‌های سمّی در اوایل قرن بیستم 1000 تا 1500 نفر ذکر شده است.

با توجه به این مطلب که حدّفاصل بین قارچ‌های خوراکی و سمّی اکثراً مبهم می‌باشد. مصرف تعدادی از قارچ‌ها موجب ناراحتی‌های معدوی کم اهمیت در برخی از افراد حساس یا آلرژی‌دار می‌گردد.

در حالی که مصرف همین قارچ‌ها در افراد دیگر هیچ اثر سویی ندارد قارچ‌ها از این نظر همانند سایر مواد غذایی دیگر از قبیل تخم‌مرغ، توت‌فرنگی، شکلات و ... که ممکن است در افراد حساس ایجاد بیماری کنند، می‌باشند. همچنین زیاده‌روی بیش از حد در مصرف قارچ خوراکی یا مصرف قارچ فاسد شده باعث ایجاد مسمومیت در افراد می‌گردد. جالب است ذکر شود که چندگونه از قارچ‌ها برای بسیاری از افراد سمّی هستند؛ در حالی که افراد دیگری می‌توانند بدون ناراحتی آن‌ها را بخورند از این قارچ‌ها می‌توان به قارچ بیفتکی (Helvella esculenta) اشاره کرد. که عده‌ای از افراد آن را غذای بسیار لذیذ دانسته و از آن استفاده می‌کنند؛ در حالی که مصرف آن توسط برخی منجر به مرگ آن‌ها شده است.

برخی از قارچ‌ها نیز وجود دارند که اگر همراه با الکل مصرف شوند سمی و کشنده بوده؛ ولی مصرف آنها به تنهایی هیچ اثر سویی را ندارد. از این قارچ‌ها می‌توان به قارچهای مرکب (coprinus) و مورال‌ها (Morchella) اشاره کرد. در ایالات متحده مسمومیت‌های قارچی ناشی از مصرف قارچ سمی که به منجر به مرگ افراد شود کم بوده و 90 درصد این مرگ ها در اثر مصرف قارچ سمّی آمانیتا (Amanita) مخصوصاً امانیت سفید (آمانیتا فالوئید)
(Amanita phalloides) که فرشته مرگ خوانده می شود، می باشد. همچنین از قارچ‌های خانواده آمانیتا (A.vera,(Amanita و A.virosa) جزء قارچ‌های سمّی بوده؛ به طوری که مصرف حتی یک سانتی‌متر از قارچ منجر به مرگ می‌شود.