آشنایی با فرمول بندی کمپوست و کمپوست مصنوعی و طبیعی

برای تهیه کمپوست یک فرمول کلی و استاندارد که قابل استفاده در سراسر دنیا باشد وجود ندارد و غالباً از دو نوع کمپوست برای پرورش قارچ استفاده می‌شود.

کمپوستی که از مخلوط مواد مختلف و کود اسبی تهیه می شود اصطلاحاً کمپوست طبیعی نامیده می‌شود؛ ولی اگر مواد پایه کمپوست را کاه و کلش تشکیل دهد و کود دامی مصرف نشود به آن کمپوست مصنوعی گفته می‌شود. به عبارت دیگر، کمپوست طبیعی، کمپوستی است که از کود اسبی تهیه می‌شود و کمپوست مصنوعی بیشتر از مواد مختلفی مانند مخلوطی از کاه و کلش، یک هیدارت کربن مثل سبوس گندم و کود مرغی و کودهای شیمیایی حاصل می‌شود. عمده‌ترین هدفی که در فرمول‌بندی کمپوست دنبال می‌شود، ایجاد تعادل بین ازت و کربن موجود در کمپوست می‌باشد. مقدار کربن موجود در کمپوست در مرحله آغاز کمپوست‌سازی در حدود 5/1 درصد وزن خشک مواد است و نسبت کربن به ازت برابر 1: 25 تا 30 است. وقتی عمل کمپوست‌سازی تکمیل شد باید کمپوست حاصل دارای 2 تا 3/2 درصد ازت باشد و نسبت کربن به ازت   در کمپوست 1: 17 می‌شد  .

فرمول‌بندی‌های مختلفی برای کمپوست در طول تاریخ ارائه شده که هر کدام از این فرمول‌ها با توجه به قیمت و نوع مواد اولیه موجود و مکمل‌های غذایی موردنیاز در شرایط خاصی ارائه شده‌اند.
برخی از این فرمول‌ها به قرار زیر هستند:

1-کمپوست طبیعی

2- کمپوست مصنوعی

برای تهیه کمپوست مصنوعی نیز فرمول‌های زیادی ارائه گردیده است. تنوع موجود در کمپوست های مصنوعی به مراتب بیشتر از کمپوست طبیعی است. تعدادی از فرمول های مورد استفاده در تهیه کمپوست مصنوعی در زیر آورده شده است:

الف) فرمول ارائه شده توسط IARI (Indian Agricultural Research Institute) موسسه تحقیقات کشاورزی هند به شرح زیر می‌باشد:

به این فرمول مکمل‌های غذایی از قبیل ملاس (40 کیلوگرم یا 20 کیلوگرم ملاس +20 کیلوگرم پنبه دانه)، کود مرغی (100 تا 150 کیلوگرم) را می‌توان اضافه نمود.

باید قبل از مصرف ملاس آن را تا 20 برابر با آب رقیق کرد. کود مرغی نیز در مراحل اولیه تهیه کمپوست به آن افزوده می‌شود.

ب) فرمول ارائه شده توسط شیسلر (Schisler) در سال 1974 به قرار زیر می‌باشد:

و) دستورالعمل ادوارد (Edwards) برای تهیه کمپوست مصنوعی

کاه و کلش را خیس کرده به صورت توده‌ای با عرض 3 متر و ارتفاع 8/1 متر انباشته می‌کنیم، اگر عرض توده کمتر انتخاب شود به علت کمی مواد ممکن است رطوبت و حرارت به طور ناخواسته از بین برود. کلش را به صورت طبقه طبقه روی هم انباشته می‌کنیم و به ازای هر تن آن مواد زیر اضافه می‌شود:

I) مواد غذایی پرمصرف

1) 150 کیلوگرم پودر خون یا 75 کیلوگرم پودر خون +20 کیلوگرم اوره

2) 5/6 کیلوگرم سوپرفسفات (18% P₂O₅)

3) 5/6 کیلوگرم اسید سولفوریک پتاس (28% K₂O)

4) 16 کیلوگرم گچ (CaSO₄)

5) 23 کیلوگرم آهک (CaCO₃ )

II) مواد غذایی کم مصرف

1) 340 گرم سولفات آهن و 340 گرم سولفات منگنز

2) 71  گرم سولفات آلومینیوم و 71 گرم سولفات مس

3) 35 گرم سولفات روی و 35 گرم آمونیم مولیبدات و 35 گرم اسید بوریک

4) 7 گرم برمید پتاسیم و 7 گرم ید ید پتاسیم

5) 14 گرم سولفات کروم

مواد غذایی کم مصرف را در داخل آب گرم حل کرده و روی کلش می‌ریزیم. توده کگلش انباشته شده را باید در روزهای بعد چندین بار لگدمال یا فشرده ساخت اگر عمل تهیه کمپوست در فضای روباز صورت گیرد. باید اطراف توده را با بسته‌های کلش محصور ساخت. در صورتی که مه عملیات به طور صحیح صورت گیرد، درجه حرارت توده به 70 تا 80 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. به مدت یک هفته توده کلش را به حال خود رها می کنیم تا اصطلاحاً خوب بسوزد. در طی چهارده روز آینده باید هر هفته آن را زیر و رو کرد، در آخرین مرحله زیر و رو کردن علاوه بر مواد غذایی مذکور به هر تن ان 5/6 کیلوگرم فسفات و 32 کیلوگرم گچ اضافه می‌کنیم کمپوست به دست آمده از نظر ظاهری شباهت زیادی به کمپوست کود اسبی دارد.

در حالت کلی دستورالعمل ادوارد  بیشتر ارزش تاریخی دارد و از زمانی که مواد افزودنی کاملی ماننند کود مرغی به کار برده می‌شوند، نمی‌توان استفاده از این فرمول کودی را در عمل توصیه کرد.

ی) دستورالعمل هلندی برای تهیه کمپوست مصنوعی

کلش را تقریباً با 3500 لیتر آب در هر تن خیس کرده و پس از انباشته کردن آن را در طول مدت سه هفته، چهار بار به فاصله 6، 5، 2، 4، 2 روز یک بار آن را زیر و رو می‌کنند. در موقع خیس کردن کلش باید به ازای هر تن مقدار مقدار 20 کیلوگرم اوره و 50 کیلوگرم جوانه گندم اضافه کرد. در موقع انباشتن نیز به ازای هر تن کلش 5 کیلوگرم دیگر اوره و 75 کیلوگرم جوانه غلات اضافه می‌شود. مقداری از کلش را برداشته و در دست فشار می‌دهیم اگر آبی از لابلای انگشتان نچکد باید به کلش آب اضافه نمود. پنج روز پس از انباشته کردن کلش مقدار 25 کیلوگرم کربنات کلسیم، 60 کیلوگرم گچ و 20 کیلوگرم سوپرفسفات به هر تن کلش اضافه می‌شود ضرورت آب دادن با فشردن کمپوست در دست مشخص می‌شود کمپوست حاصل که آماده برای پاستوریزه کردن است دارای رنگ روشن بوده که به راحتی از انواع دیگر کمپوست قابل تشخیص است. امروزه به جای دستورالعمل هلندی از مخلوط کلش و کود مرغی برای تهیه کمپوست مصنوعی استفاده می‌شود.

مزایای استفاده از کمپوست مصنوعی

کمپوست مصنوعی از نظر کیفیت قابل مقایسه با کمپوست طبیعی بوده و علاوه بر آن در مواردی میزان محصول برداشتی و کیفیت محصول به دست آمده از آن بالاتر از کمپوست طبیعی می‌باشد. علت این افزایش محصول بیشتر در اثر هوادهی مطلوب می‌باشد که در بسترها صورت می‌گیرد؛ ولی کمپوست طبیعی تهیه شده از کود اسبی به علت ارزان بودن هنوز در کشورهای آمریکایی و اروپایی طرفداران زیادی دارد.

مهم‌ترین اشکال اساسی در کمپوست طبیعی  اختلاف در کیفیت آن بوده که موجب تأثیرات نامطلوب روی محصول تولیدی می‌شود. اگر در مراحل مختلف عمل‌آوری کمپوست طبیعی دقت لازم صورت نگیرد، و یا به حد کافی پاستوریزه نشود، کمپوست به دست آمده فاقد کیفیت مناسب بوده و موجب افزایش حرارت درون بستر پرورش قارچ می شود. که این حرارت بالا، بر روی رشد میسلیوم تأثیرات نامطلوبی را می‌گذارد. همچنین در چحنین کمپوستی آفات و بیماری‌ها فعالیت زیادی دارند با توجه به اینکه صنعت کشت و پرورش قارچ رشد و توسعه زیادی یافته است و به علت کمبود کود اسبی برای تولید کمپوست طبیعی استفاده از کمپوست مصنوعی از اهمیت زیادی برخوردار است. استفاده از کمپوست مصنوعی در بسیاری از کشورها به خصوص خاورمیانه و خاور دور رواج زیادی دارد. کمپوست مصنوعی دارای کیفیت و بافت تا حدود زیادی یکنواخت می باشد که در چنین بافتی تهویه به طور مطلوبی انجام می‌گیرد. البته در اثر کاهش رطوبت هوا کمپوست نیز به سرعت خشک می شود.