آشنایی با بذر قارچ‌های خوراکی

آن بخش از اندام‌های قارچ را که پرورش‌دهندگان هنگام کشت در بستر مورد استفاده قرار می‌دهند را اسپاون می‌گویند که اسپاون مساوی با بذر گیاهان عالی در نظر گرفته می‌شود.

یکی از مراحل اساسی در کشت و پرورش قارچ تهیه اسپاون‌ها می‌باشد که دارای کیفیت و عملکرد بالایی بوده و نسبت به امراض و بیماری‌ها از مقاومت خوبی برخوردار باشند بعد توجه به این نکته اساسی می‌باشد که اگر بذر انتخابی بدون کیفیت مناسب باشد با وجود فراهم بودن سایر شرایط موفقیتی در پرورش قارچ حاصل نخواهد شد. بنابراین اساس و پایه موفقیت در تولید قارچ خوراکی کیفیت بذر مورد استفاده می‌باشد.

در زمانهای گذشته پرورش‌دهندگان قارچ برای تهیه اسپاون یا بذر قارچ قسمتی از خاک زمینی را که در آن قارچ روییده را برداشته و سپس آن را بر روی بستر کشتی که قبلاً آماده شده می پاشند. پس از مدتی میسلیوم های موجود در خاک برداشتی شروع به رشد و نفوذ در بستر تهیه شده می‌کند. وقتی میسلیوم کاملاً سطح بستر را پوشاند از آن بستر برای تلقیح سایر بسترها استفاده می‌گردید.

بخشی از بستر حاوی میسلیوم را خشک می کردند که در کشت‌های بعدی از آن استفاده می‌شد که به آن اسپاون خشک گفته می‌شد. برای تهیه اسپاون خشک در ابتدا ورقه‌ها یا تکه‌هایی از بسترهای کشت که روی آن‌ها قارچ پرورش داده شده بود را جدا کرده و بعد خشک می کردند و بعدها روش دیگری برای تهیه اسپاون خشک معمول گردید که در این روش، تهیه اسپاون خشک به صورت بلوکهای آجری می‌باشد. به این ترتیب که مخلوط کمپوست کود اسبی، خاک رس را به وسیله قالب‌های ویژه‌ای به صورت بلوکهای آجری به قطر 5 سانتی متر در می‌آورند و در هر گوشه آن سوراخی ایجاد کرده و سوراخ ایجاد شده را با کمپوست کود اسبی حاوی میسلیوم پر می کردند و بعد از اینکه میسلیوم کاملاً رشد کرده و تمام بلوک آجری را پوشاند آن را خشک کرده و در موقع نیاز از آن استفاده می‌شد؛ ولی از آن جایی که در روش‌های ذکر شده از کشت خالص قارچ استفاده نمی‌شد و شرایط استریل نبود هنگام استفاده از اسپاون‌های تولیدی امراض و آفات زیادی همراه اسپاون بر روی بسترها منتقل و ایجاد خسارت می‌کرد.

در سال 1905 در آمریکا اولین بذر ناشی از کشت خالص تولید و جایگزین روش‌های قبلی تولید بذر شد. امروزه در سراسر دنیا تهیه بذر به روش کشت خالص صورت می‌گیرد با استفاده از روش کشت خالص می‌توان مقدار زیادی بذر قارچ را در شرایط کنترل شده تهیه نمود. وسایل و موادی که برای تهیه بذر مورد استفاده قرار می‌گیرند. قبل از استفاده کاملاً استریل گردیده و بعد از انتقال بذر بر روی بستر نیز برای جلوگیری از آلودگی، هوای ورودی به سالن‌های پرورش قارچ با نصب فیلترهای خاص عاری از عوامل بیماری‌زا می‌شود. در گذشته کود اسبی کمپوست شده و ساقه توتون به عنوان بستر کشت قارچ دگمه‌ای مورد استفاده قرار می‌گرفت که برای تلقیح آن بلوک‌های آجری را خرد کرده و با کمپوست بستر مخلوط می‌کردند.

در سال 1932 سیندن از بذور غلات برای تهیه اسپاون استفاده کرد. میسلیومهایی که در روی دانه غلات رشد می کرد به راحتی بر روی بستر کشت پخش و با آن مخلوط می شد ولی استفاده از اسپاونهای تهیه شده از کود اسبی برای تولید قارچ در بسترهایی که نسبت کربن به نیتروژن پایین است ارجحیت دارد. همچنین وقتی اسپاون با استفاده از دانه های غلات تهیه می شود. میسلیومها بر روی بذور غلات رشد می کنند و در موقع تلقیح بستر با این بذور چنانچه در کمپوست مورد استفاده  آمونیاک به طور کامل حذف نگردیده باشد وجود مقدار زیاد آمونیاک باعث از بین رفتن اسپاونها خواهد شد ولی اگر از اسپاونهای تهیه شده از کود اسبی در بسترهایی که دارای مقادیر کم آمونیاک است استفاده شود به دلیل رشد میسلیوم در درون کود، اسپاونها کاملاً از بین نمی روند و پس از تبخیر آمونیاک از بستر می توانند دوباره رشد کرده و کل بستر را بپوشانند.

در حالت کلی، می توان گفت اسپاون موجود از میسلیومهایی است که بر روی مواد مغذی که از نظر کربوهیدراتها و نشاسته و اسیدهای آمینه غنی باشد، کشت داده می شود که از محیطی به محیط دیگر قابل انتقال است.